تصمیم محمدعلی رجایی به قطع مستمری بازنشستگان ایرانی برون مرز

محمدعلی رجایی نخست وزیر وقت جمهوری اسلامی ایران به رغم مخالفت ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور و ادامه جنگ عراق با ایران، در نیمه اول آبان ۱۳۵۹ (۱۹۸۰میلادی) تصمیم گرفت مستمری بازنشستگانی را که از ایران خارج شده بودند چنانچه تا آذرماه آن سال باز نگردند و وضعیت خودرا روشن نسازند از دیماه ۱۳۵۹ قطع و پول به خزانه داري کل برگشت داده شود. این تصمیم به صورت اعلامیه ای در رسانه ها انتشار یافته بود. دولت موقت انقلاب به نخست وزيري مهدي بازرگان در طول حکومت خود مستمري بازنشستگان ايراني مقيم خارج را حتی به ارز پرداخت مي کرد که به محل اقامت آنان حواله مي شد.
در اجرای تصمیم محمدعلی رجایی، مستمری بازنشستگانی که به سبب ادامه جنگ و بمباران جاده ها و فرودگاهها و نیز دلایل دیگر نتوانستند در آن مهلت به کشور بازگردند از آغاز زمستان ۱۳۵۹ (ژانویه ۱۹۸۱ میلادی) قطع شد و افراد تحت تکفّل آنان در ایران به زحمت و فقر و فلاکت افتادند. طبق قانون کیفری وقت، فرزند ـ گرچه بازنشسته ـ متعهد به تأمین هزینه پدر و مادر از کارافتاده و نادار و اولاد صغیر بود و تَرک انفاق مجازات زندان داشت. برخی از این بازنشستگان که خانه های خود در کشور را اجاره داده بودند نه تنها اجاره بها بلکه خانه را هم (به ادعای مجهول المالک بودن) از دست دادند و نیز ارثیه والدین را که در طول غیبت آنان فوت شده بودند و دیگران خودرا وارثان منحصر به فرد اعلام کرده بودند و …
همچنین به مجلس پیشنهاد شده بود که تصویب کند اموال داخلی ایرانیان برون مرز که در مهلتی که مقرر خواهد شد به کشور بازنگردند مصادره شود. مجلس این پیشنهادرا که انعکاس منفی جهانی یافته بود (به دلیل مغایرت با اعلامیه حقوق بشر) رد کرد
برخی از بازنشستگان ایرانی که همان زمان با رسانه های اروپا و آمریکا مصاحبه کرده بودند گفته بودند که در سنین کهولت هستند و نیاز دارند که فرزندان از آنان نگهداری کنند و این فرزندان در خارج اقامت دارند. پاره ای دیگر از آنان گفته بودند که در ایران متکفّل افرادی ازجمله والدین از کارافتاده خود هستند که اینان، با قطع پرداخت مستمری به زحمت خواهند افتاد و احتمالا گرسنه خواهند ماند زیراکه ایران مقررات بازنشستگی همگانی ندارد و سالخوردگان مُتکی به فرزندان هسستند و بسیاری از این فرزندن ـ خودشان بازنشسته.
این بازنشستگان همچنین از تصمیم واریزشدن مستمری ها به جای حساب جاری (چِکینگ) به حساب پس انداز (قرض الحسنه) که مستلزم حضور در ایران براي بازکردن اين حساب، دريافت دفترچه و شخصا دریافت از این حساب بود ابراز نگرانی کرده بودند. بعدا موافقت شد که با وکالت ـ نه بیش از یکساله هم بشود از این حساب ها برداشت کرد.
پس از پایان جنگ عراق با ایران و بازگشت برخی از بازنشستگان به کشور برای برقرارشدن مجدد دریافت مستمری، گزارش شده بود که این تجدید پرداخت مستلزم رسیدگی به سوابق و نداشتن مشکل قضایی ـ امنیتی است و کار رسیدگی ممکن است چند ماه طول بکشد.
به آن دسته از بازنشستگان که بعدا به ایران بازگشته و درصدد زنده کردن مستمری خود برآمده بودند گفته شده بود که باید به وزارت اطلاعات ، دفتر مربوط (ساختمانی در خیابان جُردَن) بروند و … و طی کردن هفت خوان رستم. این بوروکراسی در مورد پاره ای از افراد بیش از شش ماه طول کشیده بود و شماری از مقیمان آمریکا اعتبار کارت سبز خودرا از دست داده بودند. این خبر که به دیگران رسید سریعا تبعه آمریکا شدند تا گذرنامه این کشور را به دست آورند و اقامت بیش از ۶ ماه در ایران در بازگشتنشان تاثیر نداشته باشد. [محمدعلي رجايي از دوم آگوست ۱۹۸۱ تا سي ام اين ماه به مدت ۲۸ روز رئيس جمهور شد.]