روز جهانی بدون دخانیات (۳۱ مه)

فراگیری دخانیات، مشکلی جهانی است و توسعه بی سابقه تولیدات مواد دُخانی و فروش فراوان آن در سراسر دنیا، به ویژه نواحی کم درآمد، زیان های فراوان جسمی و روحی را برای آنها به همراه آورده است. بیماری ها، مرگ و میر زودرس و زیان های اقتصادی، کمترین پیامدهای مصرف این ماده است.
روز جهاني بدون دخانيات هر سال در ۳۱ مه برگزار مي شود. در سال ۱۹۸۷ كشورهاي عضو سازمان بهداشت جهاني با تعیين يك روز با عنوان روز جهاني بدون دخانيات؛ توجه همگان را به مضرات و خطرات استفاده از دخانيات جلب نموده و به بررسي راهكارهاي جلوگيري از مرگ و مير ناشي از آن مي پردازند.
بومیان قاره ی آمریكا در دوران باستان، به خواص گیاه تنباكو پی بردند. در سال ۱۴۹۲ میلادی كریستف كلمب و همراهانش به جزیره ای در میان آمریكای شمالی و جنوبی رسیدند ، آنها دیدند بومی ها برگ های گیاهی عجیب را به روی آتش ریخته و دود آن را داخل ریه های خود می كنند. كریستف كلمب ، تصور كرد چیزی جادویی كشف كرده است و هنگام مراجعت ، مقداری از برگ ها و دانه های آن گیاه را با خود به اسپانیا برد و به این ترتیب ، توتون به اروپا راه یافت.
مردم اروپا ، این گیاه را ” توباكو” و در ایران” تنباكو” نامیدند. استعمال توتون را فاتحین اسپانیائی آمریكا ، از بومیان آن سرزمین آموختند و لفظ سیگار مأخوذ از اسپانیا و اصولاً از نام توتون به زبان بومی ، احتمالاً زبان ” مالیایی ” گرفته شده است. توتون كه درسال ۱۶۰۵ م. كم و بیش درعثمانی ، مصر و هند شناخته شده بود ، توسط پرتغالی ها وارد ایران شد. تاریخ ورودش را بعضی ۱۵۹۰ م. مطابق با ۹۹۹ هجری نوشته اند ، اما آنچه مسلم است ، ” دود ” در زمان شاه عباس در ایران رواج یافت. این تحفه ی استعماری،با همان نگرش خرافی درمان كردن دردها، تقریباً امروزه تمام جوامع روی زمین را مبتلا ساخته و معتادان، آن را برای خود از نان شب ضروری تر می دانند!
سيگار و تنباكو بعنوان دومين علل مرگ و مير در دنيا شناخته شده است. آمار نشان مي دهد نصف افراد معتاد به سيگار كه رقمي در حدود ۶۵۰ ميليون نفر را تشكيل مي دهند؛ در اثر كشيدن سيگار جان خود را از دست مي دهند. ولي آمار وحشتناك تر حاكي از آن است كه سالانه؛ صدها هزار انسان غير سيگاري در اثر استنشاق دود سيگار جان خود را از دست می دهند. محيط آلوده به دود سيگار در كودكان و افراد بالغ باعث بيماري هايي چون سرطان و ديگر بيماري هاي تنفسي بدخيم مي شود كه در نهايت منجر به مرگ آنان مي شود.
در كشور عزيزمان ايران نيز همگام با ديگر كشورهاي جهان روز جهاني بدون دخانيات برگزار مي گردد. در اين روز موضوعاتی مانند حمایت های سیاسی و اجتماعی و قانون جامع کنترل دخانیات، محیط های آموزشی عاری از دخانیات، خانه و خانواده عاری از دخانیات، اماکن عمومی عاری از دخانیات، سازمانهای مردم نهاد، روز جهانی محیط های عاری از دخانیات و محیط های ورزشی عاری از دخانیات با اجرای قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات بررسی خواهد شد.
مسئله اعتیاد، از مسائل مهم اجتماعی است که در بیشتر کشورها به صورت مشکل عمده ای مطرح می شود. سیگار، قبح اجتماعی مواد مخدر را ندارد و خیلی راحت در دسترس جوانان قرار می گیرد. به همین دلیل، آنها به آسانی به مصرف سیگار روی می آورند و به کشیدن سیگار عادت می کنند. البته با توجه به تحقیقات، مصرف مداوم این ماده مخدر، عامل بسیاری از بیماری های کشنده است. شناخت عواملی که سبب می شود شخص سالم به مواد دخانیات پناه ببرد، یکی از ارکان اساسی مبارزه با دخانیات است.
ارضای حس کنجکاوی، احتیاج به لذت و تفریح، نیاز به معاشرت و دوستی، همانند سازی با دوستان سیگاری، تأمین امنیت، نیاز به احترام واطمینان، احساس حقارت، کمبود عزّت نفس، نیاز به جلب توجه، اعلام مرد بودن، نیاز به تسکین اعصاب، و نیز رفع خستگی، شکست ها و ناکامی ها، همه از عواملی است که سبب می شود شخصیت آسیب پذیر، زودتر و راحت تر به دخانیات روی بیاورد.
فراوانی سیگار در بازار، جذابیت های ظاهری نظیر شکل، رنگ، طعم و پاکت های سیگار، تبلیغات، دیدن صحنه هایی از سینما و تلویزیون و تقلید از هنر پیشه ها، آگاه نکردن جوانان از خطرات و مضرات سیگار از سوی مسئولان و نیز پشت کنکور ماندن، از جمله عوامل اجتماعی مؤثر در روی آوردن جوانان به سیگار است.

* سیگار عامل اصلی و یا کمکی در پیدایش بیش از ۵۰ نوع بیماری و ۲۰ نوع سرطان در بدن می‌باشد.
* سالیانه ۵ میلیون نفر به علت‌ بیماریهای ناشی از سیگار جان می‌سپارند. (یعنی بیش از تلفات جنگ جهانی اول; چون در طول چهار سال ۱۰ میلیون نفر در آن جنگ کشته شدند ولی تلفات سیگار در چهار سال به ۲۰ میلیون نفر می‌رسد).
* در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱۰ میلیون نفر در سال به علت‌بیماریهای ناشی از سیگار فوت می‌شوند، با این تفاوت که ۷ میلیون آن در کشورهای در حال پیشرفت و ۳ میلیون آن در کشورهای پیشرفته‌اند!
* به علت‌سودآوری صنعت دخانیات برای کمپانیهای چند ملیتی به ویژه شرکتهای آمریکائی، و با توجه به محدودیتهای جدی در عرضه و مصرف سیگار در کشورهای غربی، به ویژه آمریکا، میزان مصرف در این کشورها روز به روز در حال کاهش است و لذا با ترفندهای مختلف به طور رسمی و غیررسمی (قاچاق) بازار مصرف به سوی کشورهای فقیر و در حال توسعه سوق داده شده است!
* در کشور ایران نزدیک به ۱۰ میلیون سیگاری، روزانه بیش از سه میلیارد تومان! خرج سیگار می‌کنند . (یعنی در هر سال بیش از یک هزار میلیارد تومان!)
* به طور متوسط دولت ها بیش از دوبرابر مبلغ مصرف سیگار صرف «هزینه بیماریها و درمان عوارض ناشی از سیگار» می‌نمایند; یعنی رقمی نزدیک به ۶ میلیارد تومان در ایران در هر روز (و در سال بیش از دو هزار میلیارد تومان).
* سالیانه ۵۴ میلیارد نخ سیگار در ایران مصرف می‌شود که نزدیک به ۱۲ میلیارد نخ آن تولید داخل و بقیه عمدتا از طریق قاچاق وارد و توزیع می‌شود . (یعنی بیش از ۷۵ درصد پول سیگار به خارج می‌رود).
* جوانان کشور و نوجوانان گروه‌های سنی ۱۰ تا ۱۵ سال هدف اصلی برای ترغیب به کشیدن واعتیاد به سیگار می‌باشند.
* سیگار در نوجوانان دریچه ورود به اعتیاد و سایر بزهکاریهای اجتماعی است.
* افراد غیرسیگاری به ویژه کودکان و همسران افراد سیگاری به اندازه خود افراد سیگاری در معرض مضرات دود سیگار هستند، و این افراد بی گناه به طور اجباری سلامتی خویش را از دست می‌دهند.
* کمپانیهای آمریکائی سالیانه بالغ بر شش هزار میلیارد نخ سیگار تولید می‌کنند که نزدیک به ۳ درصد آن در آمریکا مصرف می‌شود و مابقی آن (۹۷درصد) به خورد مردم سایر کشورها به ویژه کشورهای فقیر ودر حال توسعه داده می‌شود; و از این رهگذر سالانه بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار سود شرکتهای آمریکائی است که معادل ۲۰ سال فروش نفت ایران است!